زندگینامهٔ سعدی شیرازی
نام کامل: ابومحمّد مُشرفالدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف
ملقب: سعدی
زادروز: حدود ۶۰۶ هجری قمری (۱۲۱۰ میلادی)
زادگاه: شیراز
درگذشت: میان سالهای ۶۹۰ تا ۶۹۵ هجری قمری
مدفن: شیراز، آرامگاه سعدی (سعدیه)
سعدی یکی از بزرگترین شاعران و نثرنویسان زبان فارسی است که آثار او، بهویژه گلستان و بوستان، از شاهکارهای ادبیات جهان به شمار میروند. نثر و نظم سعدی ترکیبی از حکمت، اخلاق، عرفان، واقعبینی و طنز اجتماعی است.
کودکی و تحصیلات
سعدی در شیراز و خانوادهای اهل علم به دنیا آمد. پدرش از کارگزاران دیوانی بود و سعدی در کودکی آموزشهای ابتدایی را در شیراز گذراند. پس از آشوبهای دوره اتابکان فارس، او به بغداد رفت و حدود سالهای ۶۲۰–۶۲۵ ه.ق وارد نظامیّه بغداد شد.
در نظامیه، نزد استادان بزرگ زمانه، از جمله:
- ابنجوزی
- شهابالدین سهروردی
- ابوالفرج بن جوزی
به تحصیل فقه، حدیث، ادب عربی و علوم بلاغی پرداخت.
سفرهای گسترده
پس از پایان آموزش، سعدی سالها در سفر بود. روایتهایی از سفرهای او چنین است:
- عربستان (حجاز، مکه، مدینه)
- شام و لبنان
- آسیای صغیر (آناتولی)
- هندوستان
- مراتبی از سفر به آسیای میانه
سعدی خود در آثارش به این سفرها اشاره کرده است. بعضی روایتها افسانهوار تلقی میشوند، اما اصل سفرهای طولانی او مورد تأیید محققان است.
بازگشت به شیراز
سعدی پس از سالها سفر، در میانهٔ عمر به شیراز بازگشت و به دعوت ابوبکر بن سعد زنگی (اتابک فارس) و پسرش سعد بن ابوبکر، در فضایی آرام به سرودن شاهکارهای خود پرداخت.
آثار مهم سعدی
۱. بوستان (سنة ۶۵۵ ه.ق)
مثنوی اخلاقی و حکمتآمیز در ده باب: عدل، احسان، عشق، تواضع، قناعت، رضایت، تربیت، شکر، توبه، دعا.
۲. گلستان (سنة ۶۵۶ ه.ق)
نثر آهنگین همراه با حکایات، تمثیلها و پندهای اخلاقی. گلستان یکی از مهمترین آثار تاریخ ادبیات جهان است.
۳. غزلیات سعدی
شامل غزلیات عاشقانه، عارفانه، دوستانه و حکیمانه.
۴. قصاید عربی و فارسی
در مدح پیامبر، پادشاهان، حکمت و موعظه.
۵. سایر آثار
- صاحبیه
- رُباعیات
- ترجیعات
- قطعات
- نصیحهالملوک (منسوب)
ویژگیهای ادبی سعدی
- نثر موزون و آهنگین
- سادگی و ژرفای حکمت
- تصویرپردازی قوی و شیرینی بیان
- واقعگرایی و توجه به اخلاق اجتماعی
- فارسینویسی فصیح همراه با کاربرد سنجیدهٔ عربی
سعدی بر ادبیات فارسی و حتی ادبیات جهان تأثیر عظیم گذاشت. او در غرب نیز از قرن ۱۷ میلادی شناخته شد و آثارش به زبانهای گوناگون ترجمه گشت.
سال وفات
تاریخ دقیق وفات سعدی مشخص نیست، اما معمولاً بین ۶۹۰ تا ۶۹۵ هجری قمری ذکر میشود.
منابع معتبر
۱. زرینکوب، عبدالحسین. پیر گلستان. تهران: امیرکبیر
۲. فروزانفر، بدیعالزمان. شرح احوال سعدی. دانشگاه تهران
۳. نفیسی، سعید. زندگانی سعدی. انتشارات علمی
۴. غلامحسین یوسفی. چهرهٔ سعدی. نشر سخن
5. گلستان سعدی و بوستان سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی
6. محمدعلی جمالزاده. سعدیشناسی
7. Britannica, Encyclopaedia Iranica (مدخل Saadi)
